ტვინი და ვიდეოთამაშები — რა იცვლება

პირველ ვიდეოთამაშად ითლება 1940 წელს შექმნილი თამაში სახელად მიმატრონი. ეს უზარმაზარი მანქანა იყო, რომელიც სათამაშო აპარატს ჰგავდა და მოთამაშეს სთავაზობდა კომპიუტერთან ერთად ნათურის ჩაქრობას.

დღეს ვიდეოთამაშების ინდუსტრია 160 მილიარდ დოლარზე მეტად ფასდება.

როგორც კვლევები და ტვინზე დაკვირვებები აჩვენებს, ვიდეოთამაშები ჩვენს ტვინებს გადაწყვეტილების უფრო სწრაფად მიღებაში, თავსატეხების ამოხსნასა და მოტორიკაში აქტიურად ავარჯიშებს. ამის ფონზე არ წყდება მითები, თუ საფუძვლიანი ეჭვები, რის მიხედვითაც ვიდეოთამაშები ჩვენს ტვინებს აზიანებს.

პოდკასტში სწორედ ამის გარკვევას შევეცდებით, ვისაუბრებთ ვიდეოთამაშებზე, ტვინზე და იმაზე თუ როგორ ცვლის ეს ორი ერთმანეთს. ამაში კი ჩვენი დღევანდელი სტუმარი გოჩა გოლუბიანი დაგვეხმარება — ბიოლოგი და ვიდეოთამაშების დიდი ენთუზიასტი.

გლობალური დათბობა — როგორ იცვლება კლიმატი

გლობალური დათბობა დედამიწის ზედაპირის, ატმოსფეროსა და ოკეანის საშუალო წლიური ტემპერატურის ზრდის პროცესია. მასში დედამიწის კლიმატური სისტემის საშუალო ტემპერატურის გრძელვადიანი მატება იგულისხმება.

კლიმატის ცვლილების ექსპერტთა ჯგუფის თანახმად, ბუნებრივი ფაქტორების გარდა ადამიანის ზემოქმედება კლიმატზე XX საუკუნის შუა პერიოდიდან მოყოლებული გლობალური დათბობის დომინანტური ფაქტორია.

ამის ფონზე ჩვენ უკვე დადასტურებულად ვიცით, რომ 1880 წლიდან მოყოლებული დედამიწაზე საშუალო ტემპერატურა 1 გრადუსით გაიზარდა. ერთი შეხედვით ეს დიდი არაფერია, მაგრამ რეალურად ეს ჩვენთვის ძალიან სახიფათოა. მეტიც, 21-ე საუკუნიდან მოყოლებული საშუალოდ თითქმის ყოველი წელი, წინა წელთან შედარებით უფრო ცხელია.

რას ნიშნავს ეს, რაზე აისახება გლობალური დათბობა, რა პროცესები იწვევს მას და როგორ მოქმედებს ის ჩვენზე, პლანეტაზე და რა უნდა დავუპირისპიროთ მას? პოდკასტში სწორედ ამ შეკითხვებზე პასუხის მიღებას ვცდილობთ, ამ ყველაფერში კი ჩვენი სტუმარი Next.on.ge-ის სამეცნიერო ჟურნალისტი და გარემოს დაცვითი აქტივისტი, ანანო მჭედლიშვილი გვეხმარება.

ადამიანის ევოლუცია — ქართველი არქეოლოგები უძველესი ადამიანის კვალზე

ჰომო საპიენსი (ჩვენ) დაახლოებით 200 000 წელია რაც არსებობს. დღეს ჩვენ ვქმნით ცივილიზაციებს, ქალაქებს, ვფიქრობთ კოსმოსის ათვისებაზე, რადგან პლანეტაზე თითქმის აღარ დარჩა ადგილი, სადაც ფეხი არ დაგვიდგამს, მაგრამ ოდესღაც დედამიწაზე სხვა "ადამიანებიც" დააბიჯებდნენ.

ადამიანის ისტორია და ევოლუცია ბევრად უფრო საინტერესო და მრავალფეროვანია, ვიდრე ეს შეიძლება ერთი შეხედვით ჩანდეს. ჰომო საპიენსამდე, ბევრად უფრო ადრე იყვნენ ჰომო ჰაბილისები, ჰომო ერექტუსები, ნეანდერტალელები — არქეოლოგების აზრით, იყო დრო, როდესაც ადამიანის სულ მცირე, ექვსი სახეობა ცხოვრობდა ერთდროულად. მათგან მხოლოდ ჩვენი სახეობა – ჰომო საპიენსი – გადარჩა.

დღეს ჩვენ გადარჩენილები ვიკვლევთ საკუთარ ისტორიას, წარსულს და ევოლუციას. 1999-2005 წლებში სწორედ საქართველოში — დმანისში აღმოაჩინეს ჰომო ერექტუსები, ზეზვა და მზია. ეს მტკიცებულებაა, რომ აფრიკიდან წამოსული ადამიანის უძველესი წინაპრები დღევანდელ საქართველოში სახლობდნენ, საიდანაც ევროპასა და სხვა კონტინენტებზე გავრცელდნენ.

სულ ცოტა ხნის წინ კი ოროზმანში მოხდა კიდევ ერთი უმნიშვნელოვანესი აღმოჩენა, სადაც 1 800 000 წლით დათარიღებული ნამარხები და უძველესი ადამიანის კვალი დაფიქსირდა. თუ რას ნიშნავს ეს, როგორი იყო ადამიანის ევოლუცია და რა როლი აქვს ამ ყველაფერში საქართველოსა და ადგილობრივ არქეოლოგებს პოდკასტში არქეოლოგ გიორგი ბიძინაშვილთან საუბრით ვარკვევთ.

წინ, წარსულისკენ. . .

მულტიპლანეტარული ცივილიზაცია — კაცობრიობის მომავალი

მომენტი, როდესაც მულტიპლანეტარულ სახეობად ვიქცევით, სულ უფრო რეალური ხდება. ყველა პროგნოზით, ამ მხრივ პირველი პლანეტა, რომელსაც ადამიანი დედამიწის შემდეგ აითვისებს მარსი იქნება. წითელი პლანეტის კოლონიზაციაზე მოწინავე სახელმწიფოები, უდიდესი კომპანიები და მსოფლიოში ყველაზე მდიდარი ადამიანები ფიქრობენ.

თუმცა, ბევრს მიაჩნია, რომ ეს არ იქნება უკანასკნელი პლანეტა, რომელსაც ადამიანი აითვისებს და მარსის შემდეგაც იქნება ახალი ციური სხეულები, რომლებიც ადამიანის ახალ სახლად იქცევა.

როდის მოხდება ახალი პლანეტების ათვისება და საერთოდ შესაძლებელია თუ არა ეს? რატომ არის მულტიპლანეტურ ცივილიზაციად ჩამოყალიბება მნიშვნელოვანი კაცობრიობისთვის და რას შეიძლება ეს ნიშნავდეს, როგორი შეიძლება იყოს კაცობრიობის მომავალი? ეს ის შეკითხვებია რაზეც პასუხის გაცემას პოდკასტში ვცდილობთ.

დღეს ჩემთან ერთად მწერალი, მუსიკოსი და პოსტჰუმანისტური იდეებით შეპყრობილი ჰომო საპიენსი, ზურა ჯიშჯარიანია.

კოსმოსი და ადამიანი — მეცნიერება და ტურიზმი

კოსმოსში ადამიანის მოგზაურობის ისტორია 60 წელზე მეტს ითვლის. 1961 წლის 12 აპრილს საბჭოთა კოსმონავტი, იური გაგარინი პირველი ადამიანი იყო, რომელიც კოსმოსში გავიდა. მას შემდეგ იყო სხვადასხვა თემატური მისიები, მათ შორის ადამიანის პირველი ნაბიჯები მთვარეზე.

დღეს მორიგი მსგავსი "პირველი ნაბიჯების" მოლოდინში ვართ და ამჯერად მარსზე. მარსის მისიის პარალელურად სულ უფრო აქტუალური ხდება კოსმოსური ტურიზმი. ამით კერძო სექტორიც აქტიურად ინტერესდება, არის საუბარი კოსმოსურ სასტუმროებზეც, რომლებიც პლანეტის ორბიტაზე განთავსდება.

დღევანდელ პოდკასტში ვსაუბრობთ კოსმოსზე და მის ათვისებაზე. მიმოვიხილავთ პირველ ნაბიჯებს, რომელიც კაცობრიობამ კოსმოსის ათვისების მხრივ გადადგა, ვისაუბრებთ თანამედროვე გამოწვევებზე და მომავლის პერსპექტივებზე. ვეცდებით გავიგოთ რამდენად რეალურია და როდისთვის უნდა ველოდოთ ნამდვილ "კოსმოსურ ტურიზმს".

პოდკასტის სტუმარია გიორგი მამალაძე, გამომგონებელი და პროგრამისტი, რომელიც ამჟამად მიუნხენში, კომპანია Siemens-ში მუშაობს და არის კოსმოსური ტურიზმის ენთუზიასტი.

ასტროფოტოგრაფია — როგორ დავინახოთ კოსმოსი

მე-19 საუკუნის ბოლოსკენ ასტრონომიას ციური სხეულების კვლევაში ფოტოგრაფიის სახით კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი მოკავშირე შეემატა. ფოტოგრაფიამ დაგვანახა კოსმოსის ის მნიშვნელოვანი ნაწილი, რასაც აქამდე მხოლოდ მკვლევრები სწავლობდნენ.

ასტროფოტოგრაფიული ნამუშევრის შესრულება პირველად 1839 წელს ფრანგმა მეცნიერმა ლუი დაგერმა სცადა. მას მთვარის დაფიქსირება სურდა, თუმცა ნამუშევარზე დედამიწის თანამგზავრი ლაქად აისახა.

ფოტოტექნიკის დახვეწასთან ერთად ასტროფოტოგრაფია სულ უფრო ვითარდებოდა და ის სამეცნიერო დანიშნულებასთან ერთად, ხელოვნების დარგადაც იქცა.

დღეს უამრავი პროფესიონალი თუ მოყვარული ასტროფოტოგრაფი არსებობს, ისინი კოსმოსის და ციური სხეულების უნიკალურ გამოსახულებებს ქმნიან. ისინი ადამიანებს — ჩვენ კოსმოსის დანახვაში გვეხმარებიან.

პოდკასტში დღევანდელი სტუმარი ფოტოგრაფი ტბელ აბუსერიძეა — ვსაუბრობთ ასტროფოტოგრაფიაზე, მის როლზე მეცნიერებასა და ხელოვნებაში

პოსტჰუმანიზმი — კაცობრიობის მომავალი

თუ ჰუმანიზმმა ადამიანი ზედა საფეხურზე აიყვანა, პოსტჰუმანიზმს მიაჩნია, რომ ჰომო საპიენსი ტექნოლოგიების შუამავლობით, სამყაროს ზნეობრივი იერარქიის სათავეში აღარ უნდა იყოს.

პოსტჰუმანისტები, რომლებსაც ზოგჯერ ტრანსჰუმანისტებსაც უწოდებენ, ამტკიცებენ, რომ მომდევნო საუკუნეში ადამიანი რადიკალურად შეიცვლება, ამისთვის კი იმპლანტებს, გენურ ინჟინერიას, ხელოვნურ ინტელექტს და ბევრ ისეთ ტექნოლოგიას გამოიყენებს, რაზეც ჩვენ ჯერ არ ვიცით. ეს სახეობის მიერ საკუთარი თავის გაუმჯობესება იქნება, რაც მას (ჩვენ), როგორც სიცოცხლის ფორმას საბოლოოდ შეცვლის.

ჩვენი სასაუბრო თემაც სწორედ ეს არის, ვეცდებით გავიგოთ თუ როგორი შეიძლება იყოს ჩვენი — ჰომო საპიენსების მომავალი. ამ ყველაფრის გარკვევას კი დღეს ჩემთან ერთად მწერალი, მუსიკოსი და პოსტჰუმანისტური იდეებით შეპყრობილი ადამიანი, ზურა ჯიშჯარიანი შეეცდება.

კორონავირუსი და ვაქცინაცია

2019 წლის დეკემბრიდან მოყოლებული, მას შემდეგ რაც ვირუსი ჩინეთში დააფიქსირეს, COVID-19 სხვდასხვა ქვეყანაში გავრცელდა. ოფიციალური მონაცემებით დღემდე ვირუსით 200 მილიონამდე ადამიანი დაინფიცირდა, ხოლო 4 მილიონზე მეტი დაიღუპა.

მას შემდეგ რაც გლობალური ვაქცინაცია ოფიციალურად დაიწყო, უკვე დღეს აცრები დაწყებულია ყველა კონტინენტზე, 213 ქვეყანასა და რეგიონში. მთლიანობაში გამოყენებულია 3,5 მილიარდზე მეტი დოზა.

საქართველოში ვაქცინაციის პროგრამა 15 მარტს დაიწყო. NCDC-ის მონაცემებით, საერთო ჯამში, 15 ივლისისთვის, ქვეყანაში გამოყენებულია 334 133 დოზა ვაქცინა, სრულად აცრილია 126 739 ადამიანი, ხოლო მინიმუმ ერთი დოზით აცრილია 207 394.

პოდკასტში ვსაუბრობთ კორონავირუსზე და ვაქცინაციაზე, განვიხილავთ, როგორც კორონავირუსის საწინააღმდეგო მსოფლიო ვაქცინაციას, ისე ამ მხრივ საქართველოში განვითარებულ პროცესებს.

ამ ყველაფრში ჩვენი დღევანდელი სტუმარი, სამეცნიერო ჟურნალისტი დიმიტრი ლიპარტელიანი დაგვეხმარება.

STEM განათლება — მომავლის პროფესიები

STEM განათლება საკუთარ თავში მოიცავს სწავლებას, რომელშიც შედის მეცნიერება, ტექნოლოგიები, ინჟინერია და მათემატიკა. სწორედ ეს ოთხი სფეროა, რომელიც თანამედროვე განვითარებული სამყაროსთვის აუცილებელია.

STEM განათლების მიღება ბავშვებს სულ პატარა ასაკიდან შეუძლიათ და ის საკუთარ თავში მოიცავს რაც შეიძლება მეტ პრაქტიკას.

პოდკასტში ვისაუბრებთ STEM განათლებაზე, მიმოვიხილავთ მომავლის პროფესიებსაც და ვეცდებით გავიგოთ თუ რა არის საჭირო იმისათვის, რომ საქართველო, ტექნოლოგიების მომხმარებელი ქვეყნიდან აქტიურ მწარმოებლადაც იქცეს.

ჩვენი დღევანდელი სტუმარი Edison Tech Solutions​-ის დამფუძნებელი გივი ბერიძეა.

ეგზოპლანეტები — მეორე დედამიწის ძიებაში

ეგზოპლანეტები მზის სისტემის გარეთ არსებული პლანეტებია. ისინი მოძრაობენ არა მზის, არამედ სხვა ვარსკვლავის, თუ ვარსკვლავური ნარჩენის გარშემო.

ეგზოპლანეტის დაფიქსირება პირველად 1992 წელს დადასტურდა, დღეს კი უკვე ათასობით ასეთი პლანეტაა აღმოჩენილი.

მეცნიერები ვარაუდობენ, რომ მარტო ჩვენს გალაქტიკაში 11 მილიარდი პოტენციურად სასიცოცხლო დედამიწის ზომის პლანეტაა. ეს კი ნიშნავს, რომ სამყაროში არამიწიერი სიცოცხლეც ასეთივე მრავალფეროვანი შეიძლება იყოს.

დღეს სწორედ ამ თემებზე ვსაუბრობთ. უფრო ახლოდან გავიცნობთ ეგზოპლანეტებს, გავიგებთ თუ როგორ ხდება მათი აღმოჩენა და რამდენად სავარაუდოა, რომ ამ სამყაროში მარტონი არ ვიყოთ. ამ ყველაფრის გარკვევაში კი, ჩვენი დღევანდელი სტუმარი, ფიზიკოსი ლადო რაზმაძე დაგვეხმარება.